Jakie materiały do wypełnień czasowych są najczęściej używane?

W stomatologii bardzo często pojawia się konieczność stosowania wypełnień. Zdarza się, że potrzebne są wypełnienia tymczasowe. Jakie materiały najczęściej wykorzystywane są do wypełnień czasowych? Jakie są ich zalety i wady? Wyjaśniamy.

Kiedy należy zastosować czasowe wypełnienie zęba?

Czasowe wypełnienie zęba to jeden z istotnych elementów stomatologii zachowawczej. Bardzo często ich zadaniem jest przykrycie lekarstw stanowiących mur między miazgą zęba a ubytkiem wynikającym z usunięcia próchnicy. Niekiedy dentyści wybierają wypełnienia tymczasowe również wtedy, gdy nie mają możliwości zapewnienia suchego pola zabiegowego. Żeby wypełnienie ostateczne właściwie pełniło swoją funkcję, nie może być zakładane, kiedy do ubytku przedostaje się krew i ślina. Wypełnienia tymczasowe nie wymagają całkowitej suchości, toteż są doskonałym rozwiązaniem w sytuacji np. silnego krwawienia. Kiedy już warunki kliniczne się poprawiają i stan zapalny lub inna przypadłość zostaje wyleczona, wypełnienie czasowe można zamienić na ostateczne, np. amalgamatowe albo kompozytowe. Warto także wiedzieć, że wypełnienia tymczasowe stosowane są również w przypadku konieczności nagłego zabezpieczenia zęba.

Czym charakteryzują się materiały do wypełnień czasowych?

Zastanawiasz się, jakie cechy powinny mieć materiały służące do wypełnień czasowych? Bez wątpienia stosuje się wobec nich nieco inne wymagania niż w przypadku materiałów do wypełnień ostatecznych. Wyróżnia je przede wszystkim:

- trwałość wynosząca od kilkunastu dni do kilku tygodni;

- łatwość zakładania oraz usuwania materiału z ubytku zębowego;

- neutralność wobec stosowanych leków;

- korzystny wpływ na tkanki przyzębia oraz zęba, zwłaszcza miazgę;

- brak wpływu na wrażenia smakowe;

- brak reakcji na składniki pokarmowe i ich jakość.

Podstawowe materiały do wypełnień czasowych

Wśród wypełnień czasowych stosuje się następujące grupy materiałów:

- gutaperka;

- cement tlenkowo-cynkowo-eugenolowy;

- cement cynkowo-siarczany;

- materiały samotwardniejące (chemoutwardzalne lub światłoutwardzalne);

- cementy prowizoryczne.

Gutaperka

Jednym z materiałów do wypełnień tymczasowych jest gutaperka, będąca kauczukopodobną żywicą roślinną. Wyróżnia ją termoplastyczność w temperaturze wynoszącej ok. 50-60 °C, a także chemoplastyczność w środowisku chloroformu lub eteru. Używa się jej w formie laseczek barwionych na szary, biały albo różowy kolor. Aby uszlachetnić jej właściwości użytkowe, można dodać do niej np. oczyszczoną kredę, domieszkę tlenku cynku, woski, olejki eteryczne, sole metali ciężkich, a także ewentualne przeciwutleniacze  i barwniki.

Jakie są główne zalety żywicy gutaperkowej? Otóż przede wszystkim cechuje ją bardzo dobra plastyczność i łatwość zarówno nakładania, jak i modelowania oraz usuwania z ubytku. Poza tym gutaperka nie podrażnia tkanek miękkich przyzębia, np. ubytków poddziąsłowych.

Oczywiście materiał ten posiada również ograniczenia. Przede wszystkim należy mieć świadomość tego, że wchodzi on w reakcję z niektórymi lekami stomatologicznymi. Poza tym jest dość wrażliwy na ślinę i różne czynniki mechaniczne, więc nie ma zbyt dużej trwałości. Żywica gutaperkowa ma również słabą szczelność ze względu na brak adhezji do ścian ubytku zębowego. Warto także wiedzieć, że ulega ona szybkiemu porowaceniu w wyniku chemicznego rozpadu.

Cement cynkowo-siarczany

Innym materiałem stosowanym do wypełnień czasowych jest cement cynkowo-siarczany, zwany także dentyną wodną albo fleczerem. Ostatnia nazwa pochodzi od nazwiska twórcy pierwowzoru tej mieszanki. Dentyna wodna jest materiałem wieloskładnikowym, produkowanym zarówno w postaci proszku, jak i płynu. Proszek składa się z tlenku cynku oraz bezwodnego siarczanu cynku, a także magnezji, tymolu, mastyksu, dekstryny i sproszkowanej gumy arabskiej. Na płyn składa się natomiast woda destylowana, eugenol, boraks, fenol oraz guma arabska. Warto wiedzieć, że czas zarabiania tego materiału wynosi od 15 do 25 sekund, natomiast czas wiązania 1,5-3 minuty.

Co ciekawe, cement cynkowo-siarczany można także stosować do tymczasowego mocowania elementów protetycznych, takich jak np. korony. Wówczas należy go zarobić na konsystencję gęstej śmietany. Z kolei w przypadku opatrunków trzeba zastosować pastę mającą konsystencję kitu.

Jakie są główne zalety dentyny wodnej?

- wysoka adhezja do tkanek zęba;

- neutralność zarówno dla tkanek zęba, jak i zastosowanych pod opatrunkiem leków;

- skuteczna izolacja tkanek przed działaniem bodźców chemicznych i termicznych;

- doskonałe twardnienie pod wpływem obecności śliny;

- antybakteryjne działanie.

Niestety nie jest to materiał bardzo trwały, głównie za sprawą jego kruchości. Poza tym stosunkowo łatwo wypłukuje się z ubytku. Jego wadą jest również wywieranie ucisku na przyzębie, co może prowadzić do niebezpiecznych odleżyn dziąseł.

Cement tlenkowo-cynkowo-eugenolowy

Popularnym materiałem stomatologicznym do czasowych wypełnień jest cement tlenkowo-cynkowo-eugenolowy, zwany także eugenolem cynku. Wyróżnia go bardzo dobra szczelność, toteż jest naprawdę często stosowany. Warto wiedzieć, że materiał ten składa się zarówno z płynu (37,5% eugenolu oraz 62,5% kwasu ortoetoksybenzoesowego), jak i proszku (60% tlenku cynku, 34% dwutlenku krzemu, 6% kalafonii). Co ciekawe, stosuje się go nie tylko jako materiał tymczasowy, lecz również jako podkład w dość głębokich ubytkach. Stanowi on przykład pośredniego pokrycia miazgi, które pobudza odontoblasty do wytwarzania wtórnej zębiny.

Główne zalety eugenolu cynku:

- właściwości lecznicze i przeciwbólowe;

- działanie antybakteryjne;

- doskonała hermetyczność dzięki dobrej adhezji do ścian ubytków;

- kilkutygodniowa trwałość w jamie ustnej;

- plastyczność przez długi czas poza jamą ustną, dzięki czemu można zarobić jednorazowo więcej materiału.

Niestety materiał ten przy błędnym zarobieniu może doprowadzić do uszkodzenia miazgi zęba. Poza tym wykazuje aktywność chemiczną z niektórymi materiałami, zwłaszcza kompozycyjnymi. Ponadto może doprowadzić do zaburzeń smaków, głównie ze względu na olejek goździkowy w składzie.

Samotwardniejące materiały

Do tymczasowych wypełnień wykorzystuje się także materiały samotwardniejące, które podobne są do past fleczerowych. Ich skład bazuje głównie na tlenku cynku i dwutlenku krzemu, a także syntetycznych składnikach, np. dimetyloakrylanach. Warto wiedzieć, że materiały samotwardniejące są dostępne w strzykawkach, tubach oraz słoikach. Nie wymagają one mieszania, są już gotowe do zastosowania, co znacznie zwiększa komfort pracy.

Materiały samotwardniejące wyróżnia bardzo mała absorpcja wody, szczelność brzeżna, dobra sprężystość i wytrzymałość mechaniczna, a także łatwość zakładania i usuwania z ubytku.

Cementy prowizoryczne

W przypadku konieczności zaopatrzenia ubytku na nieco dłuższy czas warto zastosować cementy prowizoryczne. Są to materiały oparte przede wszystkim na mieszaninie krzemu oraz tlenków cynku spreparowanych termicznie i zarabianych roztworem kwasu fosforowego. Warto wiedzieć, że jest to w zasadzie zmodyfikowana wersja cementu fosforanowego. Cementy prowizoryczne mają bardzo szerokie zastosowanie. Można z nich korzystać zarówno do czasowych wypełnień, jak i długoterminowych opatrunków.

Przykładowe preparaty do wypełnień czasowych

ElsoTemp Elsodent

ElsoTemp Elsodent to materiał do wypełnień tymczasowych bazujący na fluorze (działanie kariostatyczne). W jego składzie nie znajduje się eugenol, dzięki czemu nie zaburza on polimeryzacji żywic i kompozytów. Warto wiedzieć, że ze względu na unikalne plastyfikatory nie wykazuje on ekspansji w trakcie wiązania. Jego ogromną zaletą jest również krótki czas wiązania i wodoodporność. Przed związaniem jest on plastyczny i miękki, bardzo łatwy do wymodelowania. Z kolei po związaniu jest twardy i trwały, ale jego usunięcie nie powinno sprawiać problemów. Preparat ten nie podrażnia dziąseł ani miazgi, poza tym nie wysycha w słoiku. Bardzo dobrze przylega do ścianek zęba i może zostać nawet 2 miesiące w jamie ustnej.

Luxatemp Fluorescence

Świetnym materiałem na tymczasowe mosty i korony, wkłady koronowe typu onlay i inlay, a także licówki i długoterminowe uzupełnienia tymczasowe jest Luxatemp Fluorescence. Wyróżnia go przede wszystkim niski skurcz polimeryzacyjny oraz naturalna fluorescencja w aż sześciu kolorach. Warto wiedzieć, że Luxatemp Fluorescence jest bardzo odporny na uszkodzenia mechaniczne, zwłaszcza pękanie i ścieranie. Cechuje go wysoka stabilność koloru. Co więcej, materiał ten naprawdę rzadko powoduje alergie.

Structur 3

Polecanym materiałem do tymczasowych mostów i koron jest chemoutwardzalny materiał kompozytowy Structur 3. Wyróżnia go niezwykle krótki czas wiązania, a także świetna odporność na ściskanie i pękanie. Ma on szerokie zastosowanie, bowiem umożliwia precyzyjne wykonanie czasowych wkładów koronowych, licówek, koron, mostów, wkładów korzeniowych, koron częściowych oraz uzupełnień zarówno długoterminowych, jak i tymczasowych. Poza tym może on stanowić podścielenie koron tymczasowych.

Unifast Trade

Do tymczasowych wkładów, koron, mostów, nakładów oraz naprawy protez częściowych warto użyć samoutwardzalnej żywicy akrylowej Unifast Trade. Jest ona bardzo elastyczna i w łatwy sposób można ją usunąć. Zarówno proszek, jak i ciecz mają dobrą zwilżalność, dzięki czemu łatwo można wytworzyć jednorodną mieszankę, pozbawioną pęcherzyków. To produkt bardzo ekonomiczny oraz pozwalający oszczędzić sporo czasu.